Ültimatom Oyunu Nedir?
Ültimatom oyunu (Ultimatum Game), sıfır toplamlı ardışık şekilde (dinamik) oynanan “ister kabul et ister etme” şeklinde bir pazarlık oyunudur. Werner Güth, Rolf Schmittberger ve Bernd Schwarze tarafından pazarlık etme davranışlarını ortaya çıkarabilecek en basit tasarımlardan biri şeklinde oluşturulmaya çalışılmıştır.
Nasıl Ortaya Çıktı?
Ültimatom oyunu üç alman ekonomist Werner Güth, Rolf Schmittberger ve Bernd Schwarze tarafından” ister kabul et ister etme (take it or leave it)” şeklinde gelişen pazarlık durumlarında bireylerin nasıl karar verdiğini anlamak üzere geliştirilmiştir. Araştırmacılar 1982 yılında “Ültimatom pazarlığının deneysel analizi” isimli çalışmalarında oyunun teorik ve pratik sonucunu yayınlamışlardır.
Ültimatom Oyununun Teorik Sonucu Nedir?
Bireyin rasyonel hareket edeceği varsayımı altında oyunun teorik tahminine göre alıcı olan Oyuncu B, sıfırdan daha yüksek bir miktar teklifi, sıfır teklife tercih etmelidir. Eğer teklif eden kişi de faydasını maksimize etmeye çalışan biri olup cevap veren kişinin de böyle olduğunu düşünüyorsa (rasyonellik ortak bilgi ise) olabildiğince küçük miktarda teklifte bulunmalıdır.
Nasıl Oynanır?
Basit bir Ültimatom oyununda iki oyuncu bulunur. Oyuncu A “teklif veren” (Proposer) , diğer Oyuncu B ise “teklifi yanıtlayan” (Responder) olarak atanır.
- Oyunun başında Oyuncu A’ya bir miktar para verilir. Sonra da bu paranın ne kadarlık kısmını Oyuncu B ile paylaşacağına karar vermesi istenir.
- Oyunun başında verilen para (D), Oyuncu A’nın teklif ettiği miktar da ( T ) kadar iken Oyuncu A, Oyuncu B’ye (T) kadar teklif ettiğinde, Oyuncu A’ya (D-T) kadar para kalır.
- Teklif karşısında Oyuncu B’nin strateji kümesinde seçebileceği iki strateji vardır. Oyuncu A’nın teklifini kabul etmek ya da reddetmek. Bu teklif bir çeşit “ister kabul et ister etme” şeklinde tekliftir. Oyuncu B teklifi kabul ederse Oyuncu A’nın bölüşüm tercihi geçerli olur. Oyuncu B , D kadar alır Oyuncu A ise ise D-T kadar alır .
- Eğer Oyuncu B teklifi reddederse iki oyuncu da hiçbir şey alamaz.
Ültimatom Oyununun Pratik Sonuçları Nedir?
Ültimatom oyununda da diğer oyun teorik modellerde olduğu gibi rasyonel oyuncuların, diğer oyuncuların tercihlerini dikkate alarak faydalarını maksimize etmeye çalışmaları beklenir. Birçok oyun teorik modelde de olduğu gibi insanlar teorik modelden farklı şekilde oynayabilmektedir.
- Güth ve arkadaşlarının çalışmaları dahil Teklif eden oyuncular ortalama olarak ellerindeki paranın %40’ını karşı tarafa teklif etmektedir.
- Teklif eden oyuncuların %50’den daha fazlası ise ellerindekinin yarısını teklif etmektedir.
- Teklifi değerlendiren oyuncuların çoğu %20’nin altındaki teklifleri ise reddetmektedir.
Hangi Çalışmalarda Kullanılmaktadır?
- Ültimatom oyununun ilk amacı pazarlık durumlarında bireylerin karar verme sürecini anlamak olduğu için özellikle pazarlık davranışını anlamaya çalışmak için kullanılabilir.
- Pazarlık durumlarında (Yaş, Cinsiyet, Sosyoekonomik Durum, Eğitim düzeyi) gibi sosyo-demografik değişkenlere göre fark olup olmadığını cinsiyete dayalı farkları ortaya koymak.
- Oyun Teorik model ile gerçek dünyadaki davranışlar arasında farklılıkları ortaya çıkarmak,
- Teklif edilen miktarın büyüklüğüne veya küçüklüğüne göre pazarlık durumlarının nasıl etkilendiğini açıklamak,
- Adil olma (fairness), özgecil davranma (altruism), kin gütme (envy, cezalandırma (punishment) gibi sosyal normlara ilişkin araştırmalarda bireylerin tercihlerini açığa çıkarma ve analiz etmek için kullanılabilir.
