Bilişsel Önyargılar sözlüğü, literatürde en sık karşılaşılan 150 zihinsel tuzaktan oluşan sürekli güncellenecek bir bilişsel önyargılar listesidir. Bilişsel önyargılar dört farklı başlık altında toplanabilir. Bunlar i) Bilgi (information): Bilgiyi filtremele süreci ile ilgili önyargılar, ii) Anlam (Meaning): Bilgiler arası bağlantı kurma, bildiklerimizden yola çıkarak örüntü kurma süreci ile ilgili önyargılar, ii) Hız (Speed): Yeni bilgiye dayanarak karar vermeye ilişkin önyargılar, iv) Bellek (Memory): Belleğimize kaydedeceğimiz ve kullanabileceğimiz bilgileri etkili şeklinde kullanma sürecinde ortaya çıkan önyargılar. Kodeksi indirmek için tıklayınız
Bilişsel Önyargılar Kodeksi
Bilişsel Önyargı Arama Kutusu
C
Cheerleader Effect | Amigo Kız Etkisi
Tanım: Kişinin bir grup içinde yer alan birini, tek başına olduğu duruma göre daha çekici bulması eğilimi ile ilgili zihinsel önyargıdır.
Choice Supportive Bias | Seçimim Doğru Yanılgısı
Tanım: Bireyin bir seçimde bulunduktan sonra yaptığı seçimin pozitif özelliklerine olması gerekenden daha fazla değer vermesi, seçiminin negatif özelliklerini ihmal etme eğiliminde olmasına ilişkin bilişsel önyargı. Satın alma sonrası tercihini rasyonelleştirme çabası şeklinde de bilinmektedir.
Literatür: Post-Purchase Rationalization
Literatür: Post-Purchase Rationalization
Confirmation Bias | Doğrulama Önyargısı
Tanım: Bireylerin mevcut görüşlerini doğrulayan bilgileri araması, verilen yeni bilgiyi mevcut inanışlarına göre değerlendirmesi eğilimi.
Literatür: Continued Influence
Literatür: Continued Influence
Conjunction Fallacy | Birleştirme Safsatası
Tanım: Kişinin olasılık yasalarını ihlal eden, iki veya daha fazla olayın aynı anda gerçekleme olasılığını, olaylardan birinin gerçekleşme olasılığından daha yüksek tahmin etme eğilimini ifade eden bilişsel bir önyargıdır. Örneğin Ahmet'in gözlük takma olasılığı 0.5 ve kitap okuma olasılığı 0.5 iken; Ahmet'in gözlüklü olup kitap okuma ihtimalini 0.5'ten yüksek tahmin etmek.
Literatür: Problem of Linda
Literatür: Problem of Linda
Conservatism Bias | Muhafazakârlık Önyargısı
Tanım: Bir konu hakkında yeni bilgi elde edilmesine karşın bireylerin kendi görüş ve düşüncelerini revize etmemelerine ilişkin bilişsel eğilim.
Context Effect | Bağlam Etkisi |
Tanım: Çevresel, bilişsel ve durumsal değişkenlerin, bireylerin uyaranları algılaması ve yorumlaması üzerindeki etkisini ifade etmektedir.
Contrast Effect | Karşıtlık Etkisi
Tanım: Bireylerin ardışık iki uyarana ya da duyuma maruz kaldığında ya da yan yana geldiğinde aralarındaki farkın yoğunlaştığı ya da arttığını düşünmelerine ilişkin bilişsel yanılgı algısı. Örneğin: bir trombon sesi, bir keman sesini takip ettiğinde ya da parlak sarı ve kırmızı renge sahip iki nesne aynı anda görüntülendiğinde ortaya çıkan etki buna örnek olarak verilebilir.
Cross-Race Effect | Çapraz-Irk Etkisi
Tanım: Kişi tarafından diğer ırklardan tanıdık olmayan yüzlerin genellikle kendi ırkından yüzlere göre daha kötü hatırlandığı, kültürel ve ırksal gruplar arasında ortaya çıkan bir önyargıdır.
Literatür: Own-Race Effect, Cross-Race Identification Bias
Literatür: Own-Race Effect, Cross-Race Identification Bias
Cryptomnesia | Kriptomnezi
Tanım: Kişinin unuttuğu bir anının yerine gelen, kişinin onun yeni ve belleğinde üretilmiş bir anı olduğunun farkında olmaması ile ilgili bellek hatası türlerinden biridir.
Literatür: Misattribution of Memory
Literatür: Misattribution of Memory
Cue-dependent Forgetting | Uyarıcıya Bağlı Unutma
Tanım: Bireyin bilgiyi belleğine kodladığı sırada mevcut olan uyarıcıların veya ipuçlarının eksik olması nedeniyle bir anının hatırlanamamasıdır.
Literatür: Cue-dependent Memory
Literatür: Cue-dependent Memory